Pan ddechreuais ysgrifennu am foeseg defnyddio DA cynhyrchiol, roeddwn i’n meddwl mai dim ond un blogbost fyddwn i’n ei ysgrifennu. Ond po ddyfnaf yr oeddwn yn ei gloddio, y mwyaf oedd i’w ystyried. Felly, yn hytrach nag un neges, mae’r pwnc hwn wedi troi’n gyfres ynddi’i hun (meddyliwch House of the Dragon i Game of Thrones!).
Dros yr wythnosau diwethaf, rydym wedi ystyried sut mae offer DA cynhyrchiol fel ChatGPT a Perplexity yn trawsnewid sut mae defnyddwyr yn rhyngweithio ag adnoddau llyfrgell. Ond gyda’r datblygiadau hyn daw ystyriaethau moesegol pwysig.
Y cam cyntaf, a’r pwysicaf o bosibl, wrth ddefnyddio DA cynhyrchiol yn gyfrifol yw deall polisïau DA eich prifysgol. Mae ymgyfarwyddo â’r canllawiau yn sicrhau eich bod yn aros yn academaidd onest ac yn eich galluogi i wneud penderfyniadau gwybodus am ddefnydd o DA.
Dyma rai pethau i’w cofio:
Canllawiau ledled y Brifysgol
Edrychwch ar bolisïau swyddogol y brifysgol ar ddefnyddio DA mewn gwaith academaidd.
Gwiriwch am reolau penodol ynghylch DA mewn aseiniadau, arholiadau neu brosiectau ymchwil.
Cyngor Adrannol
Edrychwch am unrhyw ganllawiau sy’n gysylltiedig â DA a ddarperir gan eich adran academaidd.
Rhowch sylw i gyfarwyddiadau neu ddiweddariadau gan eich tiwtoriaid modiwl am ddefnyddio DA.
Rheolau modiwl-benodol
Efallai y bydd gan rai modiwlau reolau unigryw ynghylch defnyddio offer DA.
Edrychwch ar lawlyfr eich modiwl neu gofynnwch i gydlynydd eich modiwl os nad ydych yn siŵr beth a ganiateir.
Canlyniadau Camddefnyddio
Gallai camddefnyddio DA neu fethu â chydnabod ei rôl gael ei ystyried yn gamymddwyn academaidd.
Byddwch yn ymwybodol o’r canlyniadau posibl, fel:
Methu aseiniadau.
Camau disgyblu.
Niwed i’ch enw da academaidd.
Trwy ddeall y polisïau hyn, gallwch ddefnyddio DA yn gyfrifol a chwrdd â disgwyliadau’r brifysgol tra’n cynnal uniondeb academaidd.
Yma yn y llyfrgell, rydym yn gefnogwyr mawr o Primo, catalog y llyfrgell. Gyda Primo, mae modd dod o hyd i’r llyfrau ar ein silffoedd, ond hefyd gallwch gael mynediad at filiynau o adnoddau digidol, pob un yn barod ar flaenau eich bysedd.
Ond gyda chymaint o adnoddau ar gael i chi, weithiau gall chwilio catalog y llyfrgell deimlo’n rhwystredig. Os ydych chi’n defnyddio chwiliad rhy eang (e.e. “hanes”) yna cewch eich llethu gan ganlyniadau. Term chwilio rhy benodol (“pensaernïaeth neo-Gothig yng nghefn gwlad Chile”) a chewch chi ddim byd!
Felly, beth allwch chi ei wneud? Ein cyngor fel llyfrgellwyr pwnc yw dechrau drwy adeiladu geirfa o allweddeiriau. Bydd cael cyfres glir o eiriau allweddol yn targedu eich chwiliadau, gan eich helpu i ganolbwyntio ar yr adnoddau mwyaf perthnasol a defnyddiol. Mae’n gam syml a all wneud gwahaniaeth enfawr yn eich taith ymchwil!
Sut y gall DA eich helpu i adeiladu geirfa chwilio?
Gall offer DA fel ChatGPT awgrymu allweddeiriau craffach, cyfystyron, a chysyniadau cysylltiedig i wneud eich chwiliadau yn fwy effeithiol. Edrychwn ar rai enghreifftiau
Dewisiadau amgen mwy deallus i dermau eang.
[Anogwr] Awgrymwch rai allweddeiriau amgen ar gyfer “Newid yn yr Hinsawdd”
Efallai y bydd y DA yn ymateb gyda:
Cynhesu byd-eang.
Argyfwng yr hinsawdd.
Effaith tŷ gwydr.
Ymchwilio i Achosion
Eisiau ymchwilio i’r hyn sy’n gyrru newid hinsawdd? Rhowch gynnig ar:
[Anogwr] Rhowch restr o eiriau allweddol i mi ar gyfer rhai o brif achosion newid yn yr hinsawdd.
Yr ymateb:
Allyriadau carbon deuocsid.
Tanwydd ffosil.
Llygredd diwydiannol.
Datgoedwigo.
Allyriadau methan.
Ymchwilio i Effeithiau
Ydych chi eisiau canolbwyntio ar sut mae newid yn yr hinsawdd yn effeithio ar y blaned? Defnyddiwch:
[Anogwr] Awgrymwch rai allweddeiriau ar gyfer prif effeithiau Newid yn yr Hinsawdd.
Ymateb:
Cynnydd yn lefel y môr.
Capiau iâ pegynol yn toddi.
Digwyddiadau tywydd eithafol.
Colli Bioamrywiaeth.
Asideiddio’r cefnforoedd.
4. Chwilio am Ddatrysiadau
Ar gyfer strategaethau lliniaru, rhowch gynnig ar:
[Anogwr] Awgrymwch rai allweddeiriau ar gyfer sut y gellir lliniaru Newid yn yr Hinsawdd.
Ymateb
Ynni Adnewyddadwy.
Dal a storio carbon.
Polisïau Newid Hinsawdd.
Technoleg werdd.
Datblygu cynaliadwy’.
Dod â’r Cwbl Ynghyd
Yn olaf, cyfunwch y syniadau hyn ar gyfer chwiliad mwy cymhleth. Er enghraifft:
{Anogwr] Awgrymwch gyfres o chwiliadau allweddair i ddod o hyd i adnoddau ar effeithiau allyriadau methan ar golli bioamrywiaeth a’r hyn y gellir ei wneud i liniaru’r effeithiau hynny.
Efallai y bydd y DA yn eich helpu i greu chwiliad sy’n edrych fel hyn:
Allyriadau methan a bioamrywiaeth.
Effaith methan ar ecosystemau’r Arctig.
Technolegau lliniaru methan mewn rhanbarthau rhew parhaol.
Trwy ddefnyddio DA i adeiladu geirfa o allweddeiriau wedi’i thargedu, byddwch yn treulio llai o amser yn chwilio a mwy o amser yn darganfod yr adnoddau sydd eu hangen arnoch.
[Crëwyd yr ymatebion a restrir uchod gyda ChatGPT].
Does dim angen inni eich atgoffa chi mae’n siŵr—mae yna lawer o adnoddau Deallusrwydd Artiffisial (DA) mas yna. Er taw ChatGPT sydd wedi bachu’r penawdau yn gynnar, mae Perplexity AI yn prysur ddatblygu’n un o’n ffefrynnau ni yma yn y llyfrgell.
Mae Perplexity AI yn ennill ei blwyf ym myd adfer gwybodaeth, ac am reswm da. Yn wahanol i’w gymar mwy sgyrsiol, ChatGPT, sy’n aml yn mwynhau deialogau hir, mae Perplexity yn mabwysiadu dull uniongyrchol ac effeithlon o ateb ymholiadau. Mae hyn yn ei wneud yn offeryn delfrydol ar gyfer y rhai sydd angen ffeithiau cyflym, ymchwil trylwyr, neu wybodaeth am bynciau penodol. Ar ben hynny, mae’n darparu dyfyniadau ar gyfer ei holl ymatebion.
Pam dewis Perplexity?
Dyma’r nodweddion amlwg sy’n gwneud Perplexity yn ddewis da:
Gwybodaeth amser real: Mae Perplexity yn tynnu data newydd yn uniongyrchol o’r we, gan sicrhau eich bod bob amser yn cael yr wybodaeth ddiweddaraf.
Crynodebau clir: Yn hytrach na’ch boddi mewn dolenni diddiwedd, mae’n darparu atebion cryno, uniongyrchol er mwyn arbed amser i chi.
[A dyma’r enillydd clir i ni] Gwirio ffeithiau: Daw pob ymateb gyda dyfyniadau, fel y gallwch wirio hygrededd yr wybodaeth yn hawdd ac archwilio ymhellach os oes angen.
Sut gall Perplexity eich helpu chi?
Darganfod adnoddau. Gall awgrymu geiriau allweddol neu ymadroddion effeithiol i fireinio’ch gwaith chwilio yng nghatalog y llyfrgell neu gronfeydd data ar-lein eraill. (Cadwch lygad ar ein blogbost nesaf am sut i fod yn glyfar wrth chwilio am eiriau allweddol)
Cymorth astudio: Gall egluro pynciau’n gyflym, darparu esboniadau cryno, neu archwilio pynciau ymhellach er mwyn i chi eu deall yn well, a gall pob un o’r pethau hyn arbed amser yn ystod sesiynau astudio.
Gwirio ffeithiau: Gall Perplexity wirio hawliadau neu ystadegau ar gyfer traethodau neu gyflwyniadau – a hynny’n gyflym, gan sicrhau bod eich gwaith yn gywir ac yn gredadwy.
Ambell i beth i’w gofio am Perplexity
Prinder dyfnder sgwrsio Dyw Perplexity ddim mor dda â ChatGPT wrth gynnal dilyniant cyd-destunol neu sgwrs estynedig.
Dibyniaeth ar ffynonellau allanol: Er bod dyfyniadau yn elfen gref, mae cywirdeb yr offeryn yn dibynnu ar ansawdd y ffynonellau mae’n cyfeirio atyn nhw. Cofiwch wirio gwybodaeth hanfodol bob amser lle bo hynny’n bosibl.
Dim allbynnau creadigol neu agored: Dyw Perplexity ddim wedi’i gynllunio ar gyfer tasgau fel ysgrifennu creadigol, taflu syniadau, neu drafodaethau archwiliadol—mae ChatGPT yn llawer mwy addas i’r tasgau hyn.
I gloi
Mae Perplexity AI yn offeryn pwerus i fyfyrwyr ac ymchwilwyr, gan gynnig mynediad cyflym at wybodaeth gyfredol a dyfyniadau defnyddiol ar gyfer gwirio ffeithiau ac astudio ymhellach.
Yn wahanol i ChatGPT, sy’n rhagori ar sgyrsiau, mae Perplexity yn darparu atebion cryno, sy’n golygu ei fod yn ddelfrydol ar gyfer gwaith academaidd. Mae hefyd yn eich helpu i ddarganfod rhagor o adnoddau drwy awgrymu geiriau allweddol ar gyfer chwilio effeithiol. Fodd bynnag, does dim cymaint o ddyfnder sgwrsio ganddo â ChatGPT, ac mae ei gywirdeb yn dibynnu ar ansawdd y ffynonellau y mae’n eu dyfynnu. Drwy gyfuno’r ddau offeryn, gallwch wneud y gorau o’ch amser astudio a rhoi mwy o ganolbwynt effeithiol i’c
Gall DA fod yn adnodd gwerthfawr i’ch helpu i fanteisio i’r eithaf ar eich amser yn y llyfrgell. Trwy ddefnyddio arddull sgyrsiol adnoddau megis ChatGPT, gallwch gydweithio â’r DA i fireinio chwiliadau, cael argymhellion personol, a darganfod adnoddau perthnasol sy’n diwallu eich anghenion academaidd penodol yn gyflym.
Er mwyn cael y canlyniadau gorau gan DA, mae’n bwysig gofyn y cwestiynau cywir, ac mae hyn yn sgìl ynddo’i hun.
Mae’r sgìl hwn, a elwir yn adeiladu anogwr neu beirianneg anogwr, yn cynnwys strwythuro’ch ymholiadau mewn ffordd sy’n effeithio’n uniongyrchol ar ddefnyddioldeb ymatebion yr adnodd DA. Gall meistroli’r dechneg hon wella’ch canlyniadau o adnodd DA yn sylweddol. (Am fwy o wybodaeth am bwysigrwydd adeiladu anogwyr effeithiol, gweler ein canllaw DA a’r Llyfrgell yma).
Beth yw anogwr effeithiol?
Mae anogwr DA effeithiol yn gryno, yn strwythuredig, ac yn benodol. Meddyliwch am y peth fel fformiwla, lle mae pob elfen yn chwarae rhan i sicrhau bod yr anogwr yn glir, wedi’i dargedu, ac yn canolbwyntio ar y canlyniad a ddymunir.
Efallai y bydd elfennau’r fformiwla yn edrych rhywbeth fel hyn:
Tasg + Pwnc + Strwythur + Arddull + Lefel
Gadewch i ni edrych ar yr hyn y mae’r elfennau hyn yn ei olygu a sut y gallem eu cymhwyso i sefyllfa llyfrgell.
Mae’r elfen Tasg o’r fformiwla yn nodi beth yr hoffech i’r adnodd ei wneud. Dyma rai enghreifftiau posibl: Darganfod; Crynhoi; Esbonio; Disgrifio; Cymharu.
Mae’r Pwnc yn diffinio’r pwnc neu’r senario yr ydym ei eisiau i’r Dasg ei ystyried. Dyma rai enghreifftiau posibl: Gwreiddiau’r Ail Ryfel Byd; Rhamantiaeth mewn Llenyddiaeth Saesneg; Amcanion Seicoleg Gadarnhaol.
Mae’r Strwythur yn nodi’r fformat y dylid cyflwyno’r ymateb. Gallwch ofyn am atebion mewn: Un frawddeg; 200 o eiriau; Rhestr o bwyntiau bwled; Tabl; Graffig neu Siart.
Mae’r Arddull yn nodi sut y dylai’r cynnwys gael ei ysgrifennu. Dyma rai arddulliau posibl: Ffurfiol; Anffurfiol; Academaidd; Ffraeth.
Mae Lefel y manylion yn dangos dyfnder a chwmpas yr wybodaeth sydd ei hangen. Gallai’r lefel hon o fanylder fod yn Drosolwg Sylfaenol neu’n Ddadansoddiad Manwl (neu’n unrhyw beth yn y canol!)
Dyma enghraifft y gallwch ei defnyddio yn y llyfrgell. Rydych chi eisiau dod o hyd i rai adnoddau yn y llyfrgell a fydd yn eich helpu i ateb y cwestiwn canlynol: “Dadansoddwch themâu a nodweddion Rhamantiaeth Saesneg ym marddoniaeth William Wordsworth a Samuel Taylor Coleridge.”
Tasg: Darganfod
Pwnc: Llyfrau sy’n trafod Rhamantiaeth Saesneg a barddoniaeth William Wordsworth a Samuel Taylor Coleridge.
Strwythur: Rhestr o bwyntiau bwled
Arddull: Academaidd
Lefel: Trosolwg rhagarweiniol.
Byddai’r anogwr llawn yn edrych yn debyg i hyn:
Dewch o hyd i rai llyfrau academaidd sy’n rhoi trosolwg rhagarweiniol o Ramantiaeth Saesneg a barddoniaeth William Wordsworth a Samuel Taylor Coleridge a’u dangos mewn rhestr o bwyntiau bwled.
Dyma’r allbwn a ddarparwyd gan y adnodd DA* (Yn yr enghraifft hon, rydym yn defnyddio perplexity.ai, adnodd y byddwn yn ei adolygu yn ein blogbost DA nesaf. Nodyn: Mi wnaethom chwilio yn Saesneg yn yr enghraifft hon, ond mae modd chwilio yn Gymraeg a chael ymateb yn Gymraeg hefyd):
*Rydym bob amser yn argymell gwirio unrhyw allbynnau DA am gywirdeb.
Trwy fynd i’r afael â’r grefft o adeiladu anogwyr, gallwch gyfleu’ch anghenion i’r anodd DA yn fwy effeithiol. Mae hyn yn sicrhau bod yr ymatebion yn berthnasol yn academaidd a’u bod yn diwallu eich anghenion dysgu penodol – gan arbed amser i chi wrth chwilio. Yna gallwch ymweld â Primo, catalog y llyfrgell i weld a oes gan y llyfrgell y teitlau awgrymedig ar gael i chi.
Fel y dangosir yn ein henghraifft, gall anogwr wedi’i strwythuro’n dda eich helpu i ddatgelu adnoddau academaidd gwerthfawr a all eich helpu i gael gwell dealltwriaeth o bynciau yn gyflym.
